Trung thu tại Nhật Bản, hay còn gọi là Otsukimi (月見), là dịp lễ đặc biệt để ngắm trăng và cúng trăng. Mặc dù chịu ảnh hưởng từ văn hóa Trung Hoa, người Nhật đã phát triển nét văn hóa riêng biệt, mang đậm dấu ấn quốc gia. Trong lễ cúng trăng, người Nhật thường bày biện dango (bánh trôi), trái cây theo mùa và cây cỏ susuki (lúa hoang) tượng trưng cho vụ mùa bội thu. Nếu bạn được mời tham dự lễ Tsukimi, đừng bỏ lỡ cơ hội trải nghiệm nét văn hóa truyền thống này!
1. Nguồn gốc của từ 「Otsukimi」
Otsukimi (お月見) hay còn gọi là Tsukimi (月見), nghĩa đen là “ngắm trăng” (tsuki: trăng, mi: ngắm), bắt nguồn từ thời Heian khi văn hóa Trung Quốc được du nhập vào Nhật Bản. Theo quan niệm của người Nhật, Trung Thu rơi vào thời điểm lúa đang lớn, gần đến mùa thu hoạch, nên họ tổ chức lễ tạ ơn các vị thần đã ban phước cho vụ mùa bội thu.
Tháng 8 âm lịch là lúc trăng sáng và tròn nhất. Trái đất, mặt trời và mặt trăng cùng hòa hợp, tạo nên ánh sáng đẹp nhất của năm. Người Nhật thường tổ chức tsukimi ở những nơi có thể ngắm trăng rõ nhất và thưởng thức các món ăn truyền thống tượng trưng cho mặt trăng, như dango.
2. Vài điểm khác biệt giữa Tết Trung Thu ở Nhật Bản và ở Việt Nam
2.1 Ý nghĩa ngày Tết Trung Thu của người Nhật
Ở Việt Nam, Tết Trung Thu là dịp lễ truyền thống của thiếu nhi, khi trẻ em ra đường rước đèn, chơi đùa dưới ánh trăng và phá cỗ. Các hoạt động như múa lân, tặng bánh Trung Thu, trà, rượu cũng là cách để mọi người bày tỏ lòng biết ơn và quây quần bên gia đình.
Tuy nhiên, tại Nhật Bản, lễ hội Trung Thu mang ý nghĩa sâu sắc hơn, gắn liền với việc tạ ơn các vị thần đã ban cho mùa vụ bội thu. Người Nhật tổ chức lễ Otsukimi để ngắm trăng và cúng lễ. Các mâm cúng bao gồm bánh Dango truyền thống, cỏ bông bạc Susuki, và các món ăn đặc biệt được làm thủ công, thể hiện lòng thành kính đối với tự nhiên và thần linh.
2.2 Tết Trung Thu ở Nhật Bản được tổ chức 2 lần/năm
Tại Nhật Bản, Tết Trung Thu được tổ chức hai lần trong năm, khác với nhiều quốc gia phương Đông khác. Lễ đầu tiên diễn ra vào rằm tháng Tám âm lịch, và một tháng sau đó, vào ngày 13/9 âm lịch, người Nhật tổ chức Otsukimi lần thứ hai. Đây là một nét phong tục độc đáo riêng của người Nhật.
Dù trăng vào ngày 13/9 không tròn đầy như rằm tháng Tám, nhưng bầu trời lúc này lại trong vắt, làm cho mặt trăng trở nên đẹp hơn. Người Nhật tổ chức lễ cúng với hạt dẻ và đậu tương, vì vậy, ngày này còn được gọi là “Hạt dẻ trăng rằm” hoặc “Đậu trăng rằm” (Kuri meigetsu hoặc Mame meigetsu).
2.3 Cách bài trí mâm cúng trăng của người Nhật
Trong lễ cúng trăng rằm truyền thống của người Nhật, các vật phẩm quan trọng gồm bông lau (susuki), bánh Tsukimi dango, và nông sản như khoai lang, hạt dẻ, đậu tương. Những món đồ này biểu thị lòng biết ơn đối với tự nhiên và thần linh.
Người Nhật sử dụng một loại mâm gỗ đặc biệt có bốn mặt, thường dùng trong các nghi lễ thần đạo để dâng đồ cúng. Mâm có ba mặt mỗi mặt có một lỗ tròn, và mặt còn lại không có lỗ. Mâm cúng thường được đặt ở bên hiên nhà hoặc dưới sàn, tại nơi có thể nhìn thấy mặt trăng.
Mâm cúng trăng rằm được chia làm hai phần:
- Bên trái, cao hơn bên phải, gồm những vật phẩm từ thiên nhiên như bông lau, hoa quả, và rau củ.
- Bên phải là những vật phẩm do con người làm ra, như bánh Trung Thu, rượu.
Phần mặt không có lỗ của mâm sẽ được hướng về phía mặt trăng, thể hiện sự kính trọng.
3. Người Nhật đón Otsukimi như thế nào?
Ngoài các hoạt động cúng lễ, người Nhật còn có truyền thống ngắm trăng vào ngày Tết Trung Thu. Địa điểm ngắm trăng tùy thuộc vào khu vực sinh sống, có thể là trước hiên nhà, trong sân vườn, hay thậm chí trong phòng học. Điều quan trọng là nơi đó không bị che khuất, để có thể nhìn thấy mặt trăng rõ ràng nhất.
Lễ Otsukimi là minh chứng cho cách người Nhật tạo ra một ngày lễ Trung Thu mang bản sắc riêng, đậm chất văn hóa Nhật Bản. Nếu có cơ hội đến thăm đất nước mặt trời mọc vào dịp Trung Thu, đừng bỏ lỡ trải nghiệm ngắm trăng tsukimi cùng người Nhật!